جواهری از چوب
تاریخ انتشار: ۶ اسفند ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۱۱۱۹۸۵۰
ایسنا/خراسان رضوی یک پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی گفت: خاستگاه و فلسفه وجودی هر معبد و مسجدی قداست و کارکرد عبادی و اعتقادی آن است، اما از آنجا که در اشارات، روایات و باورهای مذهبی نیکوترین و زیباترین مکان‌ها بهشت است، سازندگان آگاه، فرهیخته و هنرمند معابد و مساجد می‌کوشیدند به تقلید از خداوند صانع و جمیل هریک از سازه‌هایشان را «کامل، پایدار و زیبا» بسازند و بیارایند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
رجبعلی لباف‌خانیکی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: این ویژگی‌ها بیش از هر جای دیگر در حرم مطهر رضوی مشاهده می‌شود و در همین راستا بیان تمام عناصر تزئینی حرم بسیار پر دامنه است.
وی خاطرنشان کرد: گذشته از کاربرد چوب در ساختار حجمی و معماری حرم که از نظر هنری قابل ملاحظه نیست، دیگر سازه‌های چوبی که کاربرد اعتقادی یا زیبایی شناسانه دارند و با استفاده از روش‌های منبت، مشبک و معرق پرداخت شده‌اند، بعضا چنان زیبا آراسته شده‌اند که گویی جواهرند.
این پژوهشگر خراسانی ادامه داد: این سازه‌های چوبی بسیار متنوع و عمدتا درها، پنجره‌ها، ارسی‌ها، صندوقچه‌ها، رحل‌ها، ضریح‌ها و منبرها را شامل شده و در حال حاضر در اماکن حرم مطهر، موزه‌ها و یا در خزانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شوند که در متن زیر به معرفی برخی از آنها می‌پردازیم.
رحل‌ها
لباف‌خانیکی اظهار کرد: مسلمانان که قرآن کریم را تجسم کلام خدا و مهمترین یادمان پیامبر(ص) می‌دانند و از آن درس زندگی می‌آموزند همواره حرمتش را پاس داشته و برای حفظ، نگهداری، لمس و تلاوت آن آداب و مراقبت‌های خاصی داشتند و معمولا جلد و حواشی آن را چشم‌نواز و زیبا می‌آراستند. جهت حفظ و ماندگاری قرآن از جعبه‌ها و صندوقچه‌ها به عنوان «جاقرآنی» در جعبه‌ها یا صندوقچه‌های تزیینی خاصی استفاده می‌کردند و هنگام قرائت قرآن جهت اشراف بر آن و پیشگیری از تماس قرآن با زمین یا فرش یا جامه و بزرگداشت آن، از مقری به نام «رحل» استفاده می‌کردند:
جای قرآن ز قدر بر رحل است
دوستدار کلام حق اهل است
وی گفت: رحل عبارت از دو قطعه چوب مستطیل و مزین بوده که توسط هنرمند نجار به گونه‌ای برش می‌خوردند و از هم تفکیک می‌شدند که در عین جدایی با یکدیگر درگیر باشند و هنگام بسته شدن بر روی هم قرار گیرند و هنگام باز شدن با یکدیگر متقاطع شوند و به شکل « X » در آیند تا بتوان قرآن را بر فراز آن گشود و قرائت کرد.
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی ادامه داد: شکل، اندازه و نوع کاربری به هنرمند صنایع چوبی امکان می‌داد که با برش، ایجاد شبکه، نقاشی، منبت‌کاری، خاتم‌کاری و معرق، رحل را در قامت یک اثر ناب هنری تجسم دهد که خوشبختانه انواع آنها به فراوانی در موزه‌ها و خزانه آستان قدس رضوی موجود است.
لباف‌خانیکی عنوان کرد: از ابتداء شکل‌گیری رحل اطلاع دقیقی در دست نیست، اما ظاهرا کهن‌ترین متنی که در آن به «رحل» اشاره شده « تاریخ بیهقی» است که ابوالفضل بیهقی در آن، برداشتن کتابی را از رحل روایت می‌کند. قدیمی‌ترین رحلی که شناخته شده، رحل چوبی منبت‌کاری شده با تزئینات گیاهی و کتیبه ثلث با تاریخ ۷۶۱ ه.ق در موزه مترو پولیتن نیویورک است که توسط «حسن سلیمان اصفهانی» ساخته شده است.
وی تصریح کرد: در خزانه و مجموعه آستان قدس تعدادی از رحل‌های نفیس چوبی مزین به روکش طلا، لاک، خاتم، منبت، مشبک، معرق و مرصع به سنگ یشم وجود دارد که برخی از آنها بر روی صندوق مرقد مطهر امام رضا(ع) قرار داشته است.
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی خاطرنشان کرد: ماده اولیه رحل‌ها چوب است، اما در آرایش آنها از استخوان، عاج، صدف، آیینه، سنگ‌های قیمتی، فلزات قیمتی و به ندرت سنگ‌های قیمتی استفاده شده است که به نمونه‌هایی از آنها به اجمال اشاره می‌شود:
رحل منبت و معرق
لباف‌خانیکی گفت: این رحل که با طرح ترنج و مشبک زینت یافته، مکتوب به کتیبه‌هایی است که در قالب شعر رحل را مدح کرده چنان‌که سازنده و واقف و تاریخ ساخت آن را « فی ربیع الاول سنه خمسین وتسع مأیه» نگاشته‌اند.
رحل خاتم و معرق
وی افزود: امتیاز این رحل نقوش بسیار ظریف و زیبای خاتم و معرق‌کاری است که تمامی سطح را در قالب نقوش هندسی ۶ و ۸ ضلعی، ستاره، زنجیره‌های تزئینی و شعری به خط خوش نستعلیق پوشانده است.
رحل مذهب و معرق
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی ابراز کرد: این رحل با طول ۳۶ و عرض۱۶ سانتیمتر به گونه‌ای آراسته شده که سطوح به شیوه معرق زینت یافته و حاشیه‌ها با سر ترنج‌های متوالی همانند حاشیه‌ها و سر سوره‌های قرآن مجید تذهیب شده است. موضوع نقش‌ها، گلبرگ‌های ختایی است که با قلم زرین بر بدنه‌ها نقش بسته‌اند.
رحل منقوش لاکی
لباف‌خانیکی ادامه داد: این رحل یکی از زیباترین سازه‌های چوبی بوده که به مرور زمان فرسوده شده است. رویه آن با گل‌های همیشه بهار و نسترن به رنگ‌های قرمز، نارنجی، سبز و زرد طلایی آراسته شده و پایه‌های آن را با برش به شکل محرابی در آورده‌اند. بر حاشیه این رحل، کتیبه‌ای نقش شده که ضمن تاکید به وقف آن بر آستان قدس، بر طمع‌کننده آن لعنت خدا درخواست شده است.
رحل منبت برجسته
وی اضافه کرد: این اثر هنری کم‌نظیر به گونه‌ای پرداخت شده که سطح هر یک از لت‌ها با نقوش گیاهی به صورت برجسته منبت‌کاری شده و سطوح برجسته که گل و برگ‌ها را شامل می‌شوند با رنگ‌های متنوع روشن طلایی، قرمز، سبز و لاجوردی زینت یافته و حاشیه آن با اشکال هندسی، خاتم‌کاری شده است.
رحل مشبک منقوش
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی گفت: در ساخت و پرداخت این اثر هنری زیبا از شیوه‌های مشبک و نقاشی استفاده شده است. هریک از آنها را نخست با برش مشبک کرده‌اند و آن‌گاه اطراف شبکه‌ها را با نقاشی و حاشیه‌ها را با لاک تزیین کرده‌اند. رنگ‌های به کار رفته عمدتا سفید، زرد، قهوه‌ای و لاجوردی هستند. لبه‌های فوقانی لت‌ها هم با کنگره‌هایی زینت یافته‌اند.
رحل معرق برجسته
لباف‌خانیکی بیان کرد: تلفیق قطعات چوب و استخوان در قامت گل و برگ به صورت برجسته در کنار هم اثر زیبای کم نظیری را شکل داده‌اند. نقوش گیاهی برجسته در درون یک قاب فیروزه‌ای رنگ محاط شده و لبه‌ها با تلفیق چوب و استخوان معرق‌کاری شده است؛ تزئینات پایه‌ها متفاوت و به پوشش ورق‌های ظریف و کنده‌کاری شده استخوان پوشیده شده است.
رحل معرق‌کاری شده با صدف
وی تشریح کرد: این سازه چوبی که به لحاظ ساختار جزء اشیاء کم‌نظیر هنری محسوب می‌شود، سطوح را به گونه برجسته و به شیوه معرق با قطعات صدف آراسته و تزئین کرده است. در قسمت بالای رحل، نقوش گیاهی و در قسمت پایه نیز نقوش گیاهی در درون قاب‌های مستطیل اجرا شده و این‌ها به شکل محراب برش داده شده‌اند.
رحل معرق استخوان و عاج
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی ادامه داد: این رحل به لحاظ ساختار با دیگر رحل‌ها متفاوت است، به این معنا که پایه‌های آن بلندتر از حد معمول و مستطیل شکل است، در حالی‌که انتهای فوقانی مربع شکل و کوتاه و هر یک از قسمت‌های فوقانی و تحتانی دارای قابی پر حاشیه است. درون قاب بالایی را دو شاخه گل سر بهم اسلیمی شکل، قسمت پایینی یا پایه را یک شمسه زیبا و ظریف همانند خاتم پر کرده است و تمامی اجزاء تزئینی با قطعات استخوان و عاج، شکل گرفته‌اند.
رحل معرق صدف و آئینه
لباف‌خانیکی اظهار کرد: این اثر هنری متفاوت نیز یکی از نفایس ارزشمند است. هنرمند مبتکر، قطعات صدف و آیینه را ماهرانه کنار هم چیده و به طریق معرق از ترکیب آنها اشکال هندسی مانند لوزی، دایره، ستاره و یا اشکال گیاهی تشکیل شده است. قسمت پایینی یا پایه رحل با برش، نقش محرابی شکل پیدا کرده و یک ترنج آویخته بر فراز آن به‌جا گذاشته است.
در نهایت باید گفت رحل‌ها سازه‌های چوبی زیبایی هستند که با توجه به کاربردشان به عنوان عناصر تزیینی متنوع، همچون «جواهر چوبی» به حساب می‌آیند.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: آستان قدس رضوی حرم مطهر رضوي سازه های چوبی لباف خانیکی آستان قدس کاری شده رحل ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۱۱۹۸۵۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تنها پل چوبی روستای شورکش بر اثر باران سیل آسا تخریب شد + فیلم
روستای شورکش از توابع شهرستان بابل استان مازندران است. بر روی رودخانه این روستا پل چوبی که هیچگونه ایمنی ندارد جهت عبور اهالی در نظر گرفته شده است اما با بارش های اخیر و سیلابی شدن رودخانه تنها پل چوبی این رودخانه تخریب شد و اهالی این روستا را با مشکل مواجه کرد.
شهروندخبرنگار ما با ارسال فیلم از مسئولان درخواست رسیدگی و ساخت پل بر روی این رودخانه را کرد.
منبع: علی حاجی آقازاده سنگرودی - مازندران
بیشتر بخوانید:
عبور دلهره‌آور و ترسناک از رودخانه کشکان پلدختر + فیلم
کد ویدیو دانلود فیلم اصلیبرای یادگیری اصول تصویربرداری خبری به صفحه «آموزش تصویربرداری برای شهروندخبرنگاران» مراجعه کنید
باشگاه خبرنگاران جوان شهروند خبرنگار شهروند خبرنگار
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»